Pojęcie ruchu pojazdu w rozumieniu TSUE

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej niedawno wypowiedział się w sprawie odpowiedzialności za uszkodzenie samochodu związane z otwieraniem drzwi przez pasażera pojazdu znajdującego się na parkingu. Spór prowadzony przez łotewskie towarzystwa ubezpieczeniowe może wydawać się niezbyt istotny, jednak może znacząco przyczynić się do rozwiania wątpliwości zachodzących również w polskich warunkach.

W przedmiotowej sprawie doszło do uszkodzenia pojazdu znajdującego się na parkingu supermarketu na Łotwie. Szkodę wyrządził pasażer samochodu, który nieostrożnie otworzył tylne drzwi w samochodzie, uderzając w inny samochód. Kierowcy obu pojazdów zgodnie stwierdzili okoliczności zdarzenia. Kierowca uszkodzonego pojazdu postanowił więc zlikwidować szkodę z wykupionego przez siebie ubezpieczenia autocasco. Ubezpieczyciel wypłacił odszkodowanie, a następnie zgłosił się o zwrot poniesionych kosztów do ubezpieczyciela, u którego polisę OC miał właściciel auta, przez które doszło do uszkodzenia. Ubezpieczyciel ten odmówił jednak wypłaty, powołując się na przepisy łotewskiej ustawy, z której wynika, że w sytuacji, gdy oba pojazdy są unieruchomione (jak na przykład na parkingu), nie można mówić o zastosowaniu przepisów dotyczących obowiązkowych ubezpieczeń.

Spór budził na tyle poważne wątpliwości, że ostatecznie trafił aż do Sądu Najwyższego Łotwy, który wystąpił z pytaniem prejudycjalnym do TSUE. Źródłem wspomnianych wątpliwości był art. 3 ust. 1 unijnej dyrektywy 2009/103/WE z 16 września 2009 r. w sprawie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych i egzekwowania obowiązku ubezpieczania od takiej odpowiedzialności. Pytania zadane przez Sąd Najwyższy skupiają się na doprecyzowaniu kwestii, czy otwarcie drzwi stojącego pojazdu można uznać za użytkowanie, które jest zgodne za zwykłą funkcją pojazdu i jaki istnieje związek z pojęciem „ruchu pojazdu” wynikającego z dyrektywy.

TSUE dokonał więc wszechstronnej analizy przepisów, co pozwoliło na zastosowanie dyrektywy w opisanej sytuacji. Według Trybunału, stojący pojazd był użytkowany zgodnie ze swoją funkcją jako środka transportu. Nie ma więc nawet znaczenia, czy silnik był w danej chwili włączony czy też nie. Zgodnie z treścią wyroku: ,,czynność otwarcia drzwi pojazdu stanowi użytkowanie środka transportu zgodne z jego funkcją, ponieważ umożliwia w szczególności wsiadanie lub wysiadanie osób, które będą się przemieszczały, oraz załadunek i wyładunek przedmiotów, które będą przewożone tym pojazdem. Wniosku tego nie podważa okoliczność, że wypadek miał miejsce podczas postoju pojazdów będących przedmiotem sporu w postępowaniu głównym i że stały one wtedy na parkingu.” Tym samym, zdarzenie to mieści się w zakresie pojęcia „ruchu pojazdów” wynikającego z dyrektywy.

Również z dyrektywy wynika odpowiedzialność kierowcy za zdarzenie mające miejsce nawet z winy pasażera, jako osoby trzeciej. Szczególnie ten fragment wyroku może wpłynąć na praktykę wypłaty odszkodowań z OC, gdyż nawet wyłączna wina pasażera nie powoduje braku obowiązku wypłaty odszkodowania. Obowiązek ten obciąży zatem osobę wpisaną w polisie ubezpieczeniowej, nawet wtedy, gdy to nie jej działanie doprowadziło do szkody. Zgodnie ze stanowiskiem TSUE nie można wyłączyć obowiązku wypłaty odszkodowania ofierze wypadku w ruchu drogowym, gdy uczestniczył w nim ubezpieczony pojazd.