Błąd formalny nie przekreśla możliwości odliczenia podatku

Do takiego wniosku doszedł TSUE orzekając w polskiej sprawie. Pod koniec zeszłego roku do TSUE wpłynął wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, skierowany przez Wojewódzki Sąd Administracyjny.

W toku kontroli dokonywanej w Mennicy Wrocławskiej – Dystrybucja sp. z o.o., Naczelnik Dolnośląskiego Urzędu Skarbowego we Wrocławiu dopatrzył się nieprawidłowości w rozliczeniach za 2013r. Wskazywał na rozbieżności zachodzące pomiędzy oznaczeniami towarów a fakturami sporządzonym w związku z transakcjami dotyczącymi tych towarów. Jak wskazywano, towary na fakturach oznaczono nazwą ,,złom złota”, która jest opodatkowana według mechanizmu odwróconego obciążenia. Na fakturach powinna się znaleźć nazwa „granulat złota”, a towar ten jest opodatkowany według zwykłych zasad.

Tym samym, zdaniem Naczelnika US, spółka nie była uprawniona do odliczenia VAT zapłaconego w  związku z transakcjami wspomnianymi towarami. Jak wskazywał, faktury powinny dokumentować rzeczywisty przebieg transakcji. Przy nieprawidłowym oznaczeniu, nie jest możliwe odliczenie podatku. Za okoliczność działającą na niekorzyść Mennicy Wrocławskiej uznał również fakt, że spółka nie podjęła działań zmierzających do uzyskania faktur korygujących od kontrahenta.

Odwołanie od decyzji wniesione przez Mennicę Wrocławską nie przyniosło zamierzonych skutków. Po utrzymaniu decyzji w mocy przez organ odwoławczy, spółka wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu.  WSA stwierdził, że spółka nie mogła zostać pozbawiona prawa do odliczenia VAT. Wskazał zwłaszcza na fakt, że transakcja została dokonana, a jej przedmiotem pozostawało złoto.  Błąd dotyczył zatem nieprecyzyjnego określenia rodzaju złota i nie ma przy tym znaczenia to, że Mennica Wrocławska nie domagała się korekty błędu.

W reakcji na to, organ wniósł skargę kasacyjną. Naczelny Sąd Administracyjny nie podzielił argumentacji WSA i uchylając jego decyzję, nakazał ponowne rozpatrzenie  sprawy. W ocenie NSA faktury mają niebagatelne znaczenie i to podatnik ma obowiązek dbałości o właściwe oznaczenie przedmiotu transakcji. Brak noty korygującej wpływa również na ocenę prawidłowości działań podatnika.

WSA we Wrocławiu, do którego ponownie trafiła sprawa, skupił się tym razem na prawie wspólnotowym. Powziął zatem wątpliwość, czy decyzje organów podatkowych są zgodne z prawem unijnym, a konkretnie z Dyrektywą VAT, z której wynikają zasady neutralności podatkowej i proporcjonalności. Z ustaleń dokonanych przez WSA wynikało bowiem, że mimo błędów w oznaczeniu towarów na fakturach, Mennica Wrocławska w toku postępowania podatkowego nie utrudniała działań organom podatkowym, przekazała również wszelkie istotne informacje oraz dokumenty, które jednoznacznie potwierdzały istnienie towarów, ich cechy, a także przebieg transakcji. Co więcej, wyjaśnienia do tego stopnia nie budziły zastrzeżeń organu podatkowego, że zostały przez niego zaakceptowane. Z tych względów WSA uznał za zasadne wystąpienie z wnioskiem do TSUE o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.

Postanowieniem w sprawie o sygnaturze C‑491/18 TSUE jednoznacznie stwierdził, że Mennica Wrocławska nie może zostać pozbawiony prawa do odliczenia VAT. Prawo do odliczenia przysługuje także wtedy, gdy sprzedawca nieprawidłowo oznacza na fakturze towar, a spółka nie występuje do kontrahenta o wystawienie not korygujących do faktur oraz wtedy, gdy sama takich not nie wystawia. Jak wskazywał TSUE, wynika to z faktu, że spółka przedstawiła obszerne wyjaśnienia w toku postępowania podatkowego, które pozwoliły na określenie przedmiotu transakcji w prawidłowy i odpowiadający rzeczywistości sposób. Podatnik nie mógłby skorzystać z prawa odliczenia podatku jedynie wtedy, gdyby zostało wykazane, że rzekoma pomyłka byłaby wykorzystywana w celu oszustwa podatkowego. We wspomnianej sprawie, sam organ podatkowy takiego nadużycia nie stwierdził.

W dalszym ciągu, TSUE zaznaczył, że organy podatkowe miały wystarczające podstawy, żeby stwierdzić, że przesłanki materialne prawa do odliczenia zostały spełnione. Należały do nich kolejno dokumentu i wyjaśnienia przedstawione przez Mennicę Wrocławską, potwierdzenie prawdziwości tych transakcji oraz ich przedmiotu przez organy podatkowe, a następnie prawidłowość sposobu obliczania VAT. Mimo pomyłki w oznaczeniu przedmiotu transakcji, został zastosowany sposób obliczania podatku właściwy dla granulatu złota (a więc zwykłe zasady opodatkowania), a nie dla złomu złota (mechanizm odwróconego obciążenia).

Błąd będący przyczyną wszczęcia postępowania okazał się zatem najzwyklejszą pomyłką, która, jako przyczyna formalna, w ugruntowanym orzecznictwie TSUE nie może być przyczyną pozbawienia podatnika prawa do odliczenia podatku. Dyrektywa 112 wskazuje bowiem w sposób niebudzący wątpliwości przesłanki powstania prawa do odliczenia. W Dyrektywie wskazane są również przesłanki formalne, do których należy posiadanie odpowiednio sporządzonej faktury. W orzecznictwie Trybunału pojawiają się jednak przypadki, kiedy to niespełnienie formalnych przesłanek ustępuje na korzyść podatnika, gdy spełnione są materialne przesłanki zwolnienia. Jak wskazuje TSUE, sankcjonowanie z tytułu nieprzestrzegania przez podatnika tych formalnych przesłanek odmową prawa do odliczenia wykracza poza to, co jest niezbędne do realizacji celu polegającego na zapewnieniu prawidłowego stosowania tych przesłanek, w sytuacji gdy prawo Unii nie stoi na przeszkodzie temu, by państwa członkowskie nakładały w odpowiednich przypadkach, jako sankcje za naruszenie wspomnianych przesłanek, grzywny lub kary pieniężne proporcjonalne do wagi naruszenia. Można zatem stwierdzić, że wspomniany przypadek należał do właśnie tej kategorii spraw, które nie wymagały aż tak rygorystycznej reakcji organów podatkowych. Świadczy już o tym sama forma orzeczenia TSUE – bowiem jeżeli odpowiedź na pytanie prejudycjalne można wywieść w sposób jednoznaczny z orzecznictwa, Trybunał może w każdej chwili, na wniosek sędziego sprawozdawcy i po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika generalnego, orzec w formie postanowienia z uzasadnieniem.