JAK UBEZWŁASNOWOLNIĆ CHOREGO, ALKOHOLIKA CZY OSOBĘ UZALEŻNIONĄ?

Sprawy o ubezwłasnowolnienie nie należą do spraw prostych, bowiem konsekwencje takiego postanowienia są daleko idące, dlatego sąd każdorazowo musi zbadać czy dana osoba faktycznie nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem lub czy potrzebna jest jej pomoc. Wymaga to dogłębnej analizy oraz oparcia się na dokumentacji medycznej, a także uzasadnieniu wnioskującego.

Regulacja w kodeksie cywilnym i postępowania cywilnego.

Instytucja ubezwłasnowolnienia unormowana jest w przepisach kodeksu cywilnego, a aspekt procesowy – w kodeksie postępowania cywilnego. Ubezwłasnowolnienie związane jest z ograniczeniem zdolności do czynności prawnych. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności, co wynika wprost z art. 11 kodeksu cywilnego. Oznacza to, że zobowiązania we własnym imieniu może zaciągać każda osoba, która ukończyła 18 rok życia i nie została ubezwłasnowolniona. Jeśli chodzi o ograniczoną zdolność, mają ją małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.

Ubezwłasnowolnienie jest zatem instytucją stosowaną w celu ochrony osób, które nie są w stanie samodzielnie w sposób racjonalny kierować swoim postępowaniem. W polskim systemie prawnym wyróżnia się dwie formy ubezwłasnowolnienia: całkowite i częściowe, a obie, choć do siebie podobne, zawierają niezwykle istotne różnice.

Zarówno w przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego jak i częściowego osoba, której dotyczy wniosek nie może samodzielnie dokonywać we własnym imieniu czynności prawnych, które mają na celu powstanie, zmianę albo ustanie stosunku prawnego.

W obu przypadkach w trybie nieprocesowym sprawę rozpoznaje Sąd Okręgowy właściwy dla miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, której dotyczy wniosek. Należy pamiętać, że w każdym przypadku wniosek musi zawierać właściwe uzasadnienie oraz wykazywać podstawy ubezwłasnowolnienia.

Legitymację procesową w obu przypadkach mają małżonek, krewni w linii prostej, a także prokurator, a opłata sądowa jest stała i wynosi 100 zł.

Przesłanki ubezwłasnowolnienia.

Odnośnie do ubezwłasnowolnienia całkowitego przesłanką jest brak możliwości samodzielnego kierowania swoim postępowaniem wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii.

Przy ubezwłasnowolnieniu częściowym, osoba, której dotyczy postępowanie musi być osobą posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych, cierpieć na chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy albo inny rodzaj zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwo lub narkomanię, której stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, jednak wymaga ona pomocy w prowadzeniu jej spraw.

Ubezwłasnowolnić całkowicie można osobę, która ukończyła lat 13, z kolei ubezwłasnowolnienie częściowe dotyczy wyłącznie osób pełnoletnich (z wnioskiem można wystąpić już na rok przed uzyskaniem przez tę osobę pełnoletności).

Różne przyczyny ubezwłasnowolnienia.

Jak ubezwłasnowolnić chorego, a jak alkoholika czy osobę uzależnioną? Procedura wygląda podobnie, choć istnieją różnice w zależności od tego, na którą przesłanek się powołujemy.

• Jeśli ubezwłasnowolnienie ma być orzeczone z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego – konieczne jest przedstawienie świadectwa lekarskiego wydanego przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, lub opinii psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej tej osoby;
• Jeśli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa – konieczne jest przedstawienie zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej;
• Jeśli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu narkomanii – konieczne jest przedstawienie zaświadczenia z poradni leczenia uzależnień.

Skutki ubezwłasnowolnienia.

Skutkiem prawnym ubezwłasnowolnienia jest to, że osoba ubezwłasnowolniona częściowo ma częściowo ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Taka osoba może więc dokonywać czynności prawne, zaciągać zobowiązania czy też rozporządzać swoim majątkiem, jednak potrzebuje do tego zgody kuratora (przedstawiciela ustawowego). Osoba ubezwłasnowolniona częściowo może samodzielnie dokonywać czynności, które nie wymagają zgody przedstawiciela, takie jak m.in.: zawieranie drobnych umów, związanych z bieżącymi sprawami życia codziennego np. codzienne zakupy. Ma również prawo do samodzielnego rozporządzania swoimi zarobkami, jeśli sąd opiekuńczy kierując się ważnymi powodami nie postanowił inaczej.

Dokonywanie czynności prawnych przez osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie jest w świetle prawa nieważne, jednak w przypadku, kiedy osoba pozbawiona zdolności do czynności prawnych zawrze samodzielnie umowę uznawaną powszechnie za umowę w sprawie drobnej np. zakup pieczywa – umowa taka jest ważna z chwilą jej wykonania w przypadku, gdy nie pociąga za sobą rażącego pokrzywdzenia osoby niezdolnej do czynności prawnych.

Co po wydaniu postanowienia o ubezwłasnowolnieniu?

Wydanie postanowienia o ubezwłasnowolnieni osoby nie kończy sprawy, bo po uprawomocnieniu się postanowienia o ubezwłasnowolnieniu całkowitym sąd okręgowy z urzędu  przesyła akta do sądu rejonowego właściwego do spraw rodzinnych  celem ustanowienia w sprawie opiekuna prawnego dla osoby ubezwłasnowolnionej z wyjątkiem sytuacji gdy ubezwłasnowolnionym jest małoletni – wówczas nie ma takiej konieczności, ponieważ pozostaje on pod władzą rodzicielską do momentu osiągnięcia pełnoletności. W przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego zostaje natomiast ustanowiony kurator, który sprawuje piekę nad majątkiem i sprawami życiowymi osoby ubezwłasnowolnionej.